Naarmate het coronavirus langer rondwaart, kunnen wetenschappers het ook beter analyseren. Wat is er al over bekend?
Wat is het coronavirus?
Het coronavirus, wetenschappelijk ook het 2019-nCoV genoemd, is een RNA-virus dat we in het Westen goed kennen. De meeste verkoudheden worden veroorzaakt door het coronavirus (en het rhinovirus). Deze virussen maken mensen doorgaans niet heel ziek en geven neusverkoudheid en bronchitis (luchtwegontsteking).
Volgens de Nederlandse longspecialist Sander de Hosson, die vandaag op Twitter een volledige thread wijdde aan de uitbraak, is vastgesteld dat dit virus de laatste twee decennia zich soms muteert en veel virulenter wordt. Dat was het geval bij de Sars-epidemie in 2003 in Azië en de Mers-epidemie wereldwijd in 2014-2016.
Het gaat hier vaak om coronavirussen die in dieren hun gastheer vonden en pas door mutaties ziekmakend werden voor de mens.
Hoe kan je besmet worden?
Hoewel het virus voor het eerst op de mens werd overgedragen op een vismarkt in de Chinese miljoenenstad Wuhan, kan het virus overgebracht worden van mens tot mens. Maar of dat via de lucht gaat, of via speeksel of andere lichaamsvochten, is nog niet duidelijk, maar in de meeste gevallen lijkt de ziekte volgens experts overgedragen te worden door mensen die nauw contact hadden met elkaar.
Hoe kan je de ziekte herkennen?
Uit de eerste data van de eerste 41 ziektegevallen die het medische tijdschrift The Lancet op 24 januari publiceerde, zijn de meest voorkomende klachten (hoge) koorts (98%), hoesten (76%), spierpijn (44%) en benauwdheid (55%). ‘Opvallend is dat typische verkoudheidsklachten als rinorroe (slijm uit neus) niet beschreven worden’, stelt de Hosson.
‘Wat mij het meeste opvalt is dat patienten vaak opgenomen worden op de intensive care (13 van de 41), doordat ze extreem kortademig zijn. Die benauwdheid kan bij dit soort virussen op twee manieren ontstaan. Bij ontsteking van de luchtwegen (bronchitis) kan luchtwegvernauwing optreden – vaak: piepen, brommen. Gevreesder is de ontsteking van het longweefsel zelf (pneumonitis). Hier vindt de gaswisseling plaats door een geraffineerd netwerk van bloedvaten, luchtwegen, longblaasjes en lymfevaten. De ontsteking veroorzaakt brengt veel witte bloedcellen en vocht in de longen. Bij een virale pneumonitis, zoals bij een besmetting met het coronavirus, zijn vaak uitgebreide delen van de longen aangetast, in de regel in beide longen.’
Hoe bedreigend is de ziekte?
De ernst van het virus en de ziekte hangt af van twee factoren: hoe snel grijpt het om zich heen (de besmettelijkheid) en hoe agressief tast het de gezondheid van de mens aan?
Voor besmettelijkheid wordt de R0-waarde gebruikt, het aantal mensen dat door 1 persoon besmet wordt. Volgens het artikel in The Lancet zou die waarde voor het nieuwe coronavirus liggen op 2,5 (2,0 – 3,3). Dat is lager dan voor SARS (3,0) of influenza (griep): 2,5-5,0. De Hosson stelt dat dit nog vroege data zijn, maar dat het getal zeer relevant is voor de verdere verspreiding. Tot nu toe zijn in China niet heel veel familieleden van eenzelfde patiënt ziek geworden.
Ook experten van het gerenommeerde Imperial College London berekenden dat een – tot 18 januari – geïnfecteerde patiënt gemiddeld 2,6 andere mensen kan hebben aangestoken.
Volgens het Center for Disease Control van de Amerikaanse overheid lijkt de incubatietijd, de tijd tussen besmetting en ziek worden, tussen de 2 en 14 dagen te liggen, ook al is daar nog discussie en onduidelijkheid over.
Volgens de Belgische viroloog Marc Van Ranst is paniek uit den boze. ‘Noem dit Wuhan-coronavirus geen ‘killer virus’. Vorig jaar stierven 140.000 mensen aan mazelen, 770.000 aan HIV, 405.000 aan malaria, en 1.500.000 aan tuberculosis.’
Hoe kan de ziekte behandeld worden?
In tegenstelling tot antibiotica bij een bacteriële verwekker van een ziekte, heeft antivirale medicatie geen of nauwelijks effect. Behandeling van een virale pneumonitis is bijgevolg niet gericht op de oorzaak, maar op de symptomen – vooral ondersteuning door beademing met zuurstof. Vaak is daarbij een hoge druk nodig om het resterend longweefsel goed open te houden.
‘Men gaat door met deze beademing tot de zogenaamde shocklongeffecten afnemen’, vertelt de Hosson. Helaas treden er nogal eens complicaties op: patiënten krijgen secundair bacteriële infecties, waarvoor dan wel antibiotica wordt gegeven. Patiënten sterven vooral aan orgaanfalen van andere vitale organen (hart, lever, nieren) die ontstaan uit de shocklongeffecten. Uit de eerste statistieken blijkt dat het hierbij vooral gaat om oudere mensen.
Hoe kan een epidemie ingedamd worden?
Om greep te kunnen krijgen op de uitbraak dienen er omvangrijke controlemaatregelen te komen, zeggen de wetenschappers van het Imperial College London. ‘Op dit ogenblik is het onduidelijk of de uitbraak in China in te dammen is’, luidt het in hun studie.
Vorige week werd bekend dat een vaccin van de KU Leuven tegen gele koorts op langere termijn misschien ook inzetbaar is tegen het Chinese coronavirus. Dat leerde de ontdekking van een genetische code eerder deze week. De ontwikkeling kan indien nodig versneld worden. Dat zei hoogleraar virologie Johan Neyts van het Leuvense Rega Instituut vrijdag. ‘Eerder zijn we erin geslaagd om in de genetische code van gele koorts nieuw genetisch materiaal in te brengen. Dat leidde tot de ontwikkeling van vaccins tegen ebola en hondsdolheid, waarmee we kinderen op jonge leeftijd kunnen beschermen. We denken dat we met dezelfde DNA-technologie een dubbel vaccin kunnen ontwikkelen, tegen zowel gele koorts als het coronavirus.’
‘Het proces voor goedkeuring van een nieuw vaccin duurt doorgaans vijf tot tien jaar’, aldus Neyts. ‘Maar als het echt nodig is, kan het snel gaan. Toch schat ik dat het toch nog zeker een jaar zal duren voor we patiënten kunnen behandelen.’
De Hosson waarschuwt intussen wel voor complottheorieën op het internet. ‘Dit is echt het allerdomste dat kan gebeuren. Paniek leidt tot veel grotere problemen. De rust bewaren, ook in de media, is noodzakelijk.’
Volgens Marc Van Ranst is niet zozeer het coronavirus zelf, maar vooral het ‘paniekvirus superbesmettelijk en heel moeilijk te behandelen’.